Ο προοδευτικός ρόλος της αστικής τάξης κατά την κατάργηση της Μοναρχίας

 

Αρχικά, κεντρικά χαρακτηριστικά της της φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπως διαμορφώθηκε στη Δύση κατά τον Διαφωτισμό, είναι η συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων, η ισότητα των πολιτών απέναντι στον νόμο και η διασφάλιση της ελευθερίας έκφρασης, σκέψης και συμμετοχής στα κοινά. Σε μια δημοκρατία, η εξουσία ασκείται βάση νόμων, οι οποίοι ψηφίζονται από μια κυβέρνηση που εκλέγεται με ελεύθερες εκλογές. Το δικαίωμα στη δίκαιη δίκη και η διασφάλιση της διάκρισης των εξουσιών, είναι βασικές πτυχές της δημοκρατίας.

«Η εκτελεστική εξουσία του σύγχρονου κράτους δεν είναι παρά μια επιτροπή που διαχειρίζεται τις κοινές υποθέσεις όλης της αστικής τάξης.»¹

Τι προσπαθεί να πετύχει το κεφάλαιο με το πείραμα της τετραήμερης εργασίας;

«Η επέκταση του εργοστασιακού συστήματος και η κατανομή της εργασίας που χαρακτηρίζει τη μανιφακτούρα απαιτούν τη χρήση της πιο ευπρόσδεκτης, υπάκουης και λιγότερο εξειδικευμένης εργατικής δύναμης που είναι δυνατόν. Οι εφευρέσεις των μηχανών αντικαθιστούν εξειδικευμένους εργάτες με ανειδίκευτους εργάτες, γυναίκες και παιδιά, οδηγώντας σε μεγαλύτερη εκμετάλλευση .»(Κ. Μάρξ)

Αρχικά, ανάλυση του Μαρξ για την καπιταλιστική οικονομία προβλέπει ότι η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα έχει επιπτώσεις για τους εργάτες, καθώς την είχε συνδέσει με την αύξησής της έντασης της εργασίας. Είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η κάθε καπιταλιστική επιχείρηση τείνει να λειτουργεί με τον ελάχιστο αριθμό εργατών, που θα χειρίζονται όλο και πιο σύγχρονα μηχανήματα και θα ξεζουμίζονται ολοένα και περισσότερο, δουλεύοντας σαν εργαλεία. Παράλληλα, οι εργάτες που θα «πλεόναζαν» θα έμεναν εκτός παραγωγής, δημιουργώντας έναν στρατό ανέργων, ο οποίος θα ήταν πρόθυμος να εργαστεί σε ακόμα χειρότερες συνθήκες εργασίας προκειμένου να μπορέσει εργαστεί για να μην πεθάνει από την πείνα. Ωστόσο, στην εντατικοποίηση της εργασίας και τα εξαντλητικά εργασιακά ωράρια θα υπάρχει πάντα ένα όριο, που θα επιτρέπει στον εργαζόμενο να αναπαύεται και να μετέχει στην κατανάλωση προϊόντων.2

Ο Σαιν-Σιμόν και οι ρίζες του κινήματος του Σοσιαλισμού

 

Οι ιδέες του σοσιαλισμού εγκαθιδρύθηκαν την εποχή των αστικών επαναστάσεων. Ο Διαφωτισμός και ο επιστημονικός τρόπος σκέψης γέννησαν έναν τεράστιο προβληματισμό σε σχέση με τον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας. Εκείνη την εποχή, υπήρχαν συγκεκριμένα πρόσωπα, που έπαιξαν πρωτοπόρο ρόλο στην γέννηση των σοσιαλιστικών ιδεών.

Στη συνέχεια σχολιάζονται αποσπάσματα από το βιβλίο του Βασίλη Ραφαηλίδη με τίτλο: «Η μεγάλη περιπέτεια του Μαρξισμού», σελ.24-28.

Ποιος ήταν ο Σαιν-Σιμόν

«Την ιστορία του σοσιαλισμού στη θεωρητική του μορφή την εγκαινίαζει ένας ξεπεσμένος κόμης, που ισχυριζόταν πως καταγόταν από τον Καρ-λομάγνο, ο Κλωντ- Ανρί ντε Ρουβρουά, κόμης του Σαιν-Σιμόν (1760-1825), και για συντομία Σαιν-Σιμόν σκέτα.»

Ο Σαιν-Σιμόν φαίνεται να είχε σχέση με την νεοσύστατη αστική τάξης της εποχής του, στην οποία προσπαθούσε να ενσταλάξει τις ιδέες του για έναν ορθολογικό τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας.

«Ο Σαιν-Σιμόν ήταν καλός χριστιανός, αλλά θεωρούσε τους παπάδες υποδεέστερους των επιστημών. Ήταν τέτοια η πίστη αυτού του ανθρώπου στις δυνατότητες της επιστήμης, που συνεχώς συμβούλευε τους φίλους του πολιτικούς και τραπεζίτες να έχουν πάντα κοντά τους επιστήμονες.»

Οι απόψεις του Μαρξ για την δημοκρατία και την γραφειοκρατία

α) Ο Μαρξ υποστήριζε ότι την δημοκρατική αυτοδιάθεση του ανθρώπου στα πλαίσια μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας

Η αυτοδιάθεση του ανθρώπου είναι μια φιλελεύθερη κοινοτοπία της εποχής του Μάρξ., ωστόσο η διατύπωση αυτής της ιδέας από τον Μαρξ γίνεται σε σοσιαλιστική βάση. Για τον Μαρξ η δημοκρατία είναι η υπερνίκηση της πολιτικής αυτόαποξένωσης. « Στη δημοκρατία η ουσία όλων των πολιτικών συνταγμάτων είναι ο κοινωνικοποιημένος άνθρωπος, ως ένα συγκεκριμένο πολιτικό σύνταγμα…» Στη δημοκρατία, «Ο άνθρωπος δεν υπάρχει για το νόμο, αλλά ο νόμος για τον άνθρωπο…»

Οι «γκρίζες ζώνες» του δικαίου στην ΕΣΣΔ σε σχέση με την αντεπαναστατική δράση

Ο Λένιν πριν την διεξαγωγή της Οκτωβριανής Επανάστασης είχε επισημάνει, την σημασία διατήρησης του «αστικού δικαίου» στην πρώτη φάση οικοδόμησης του σοσιαλισμού, καθώς θεωρούσε ότι αν και η αλλαγή της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής είναι θεμελιώδης, δεν αναιρεί την αναγκαιότητα ύπαρξης νόμων, που με σαφήνεια να ορίζουν: την παράνομη και την νόμιμη συμπεριφορά, όπως και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών με νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Έτσι στην πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας (που συνήθως τη λένε σοσιαλισμό) το ''αστικό δίκαιο'' δεν καταργείται ολοκληρωτικά, παρά μόνο εν μέρει, μόνο στο βαθμό που έχει επιτευχθεί πια η οικονομική ανατροπή, δηλαδή μόνο στα μέσα παραγωγής σαν ατομική ιδιοκτησία ορισμένων προσώπων. Ο σοσιαλισμός τα κάνει κοινή ιδιοκτησία. Στο βαθμό αυτό -και μόνο αυτό- το ''αστικό δίκαιο'' παύει να ισχύει».¹ Ο Λένιν θεωρούσε ότι για να ξεπεραστεί η αναγκαιότητα ύπαρξης του αστικού δικαίου, απαιτείται η σταδιακή αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων και συμπεριφορών μέσα από την ωρίμανση του σοσιαλισμού με τις αντίστοιχες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές.²

Πως έβλεπε ο Μαρξ την δυνατότητα επανάστασης στη Ρωσία

Ήδη, από τις δεκαετίες του 1870 και 1880 οι Μαρξ και Ένγκελς θεωρούσαν πιθανή την διεξαγωγή της επανάστασης στη Ρωσία. Όσο αφορά την ρωσική κοινωνία, ο Μαρξ ανέφερε ότι εξέλιξη της αγροτικής οικονομίας δεν ακολούθησε την ίδια πορεία με αυτήν της Δύσης. Στη Δύση κατά το πέρασμα στο καπιταλισμό, ο αγρότης σταδιακά έχασε την γη του, η οποία πέρασε στα χέρια λίγων ιδιωτών, οι οποίοι καθιέρωσαν την μαζική αγροτική παραγωγή με την χρήση σύγχρονων μέσων. Αντίθετα, λόγω της καθυστέρησης, η γη αποτελούσε κοινή ιδιοκτησία των Ρώσων αγροτών, οι οποίοι ιδιοποιούνταν μόνο το παραγόμενο προϊόν.

 Συγκεκριμένα, ο Μαρξ στην αλληλογραφία που είχε με την Βέρα Ζασούλιτς* έγραψε: «Στη περίπτωση της Δύσης, λοιπόν, μια μορφή ατομικής ιδιοκτησίας μετατρέπεται σε μια άλλη μορφή ατομικής ιδιοκτησίας. Στη περίπτωση των Ρώσων αγροτών, όμως, η κοινή ιδιοκτησία τους θα έπρεπε να μετατραπεί σε ατομική ιδιοκτησία.»¹

H ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων έχει πάντα θετικό πρόσημο στο Μαρξισμό ;

Αρχικά, στις παραγωγικές δυνάμεις ανήκουν όλα τα μέσα, τα οποία χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να παράξει υλικά αγαθά. Οι παραγωγικές δυνάμεις περιλαμβάνουν τόσο τα υλικά μέσα παραγωγής, όσο και την εργατική δύναμη, που ενεργεί πάνω στα αντικείμενα της φύσης, ώστε να προκύψουν νέα υλικά αγαθά¹.

Το κομουνιστικό μανιφέστο αναφέρει: «Είδαμε, λοιπόν: τα μέσα παραγωγής και συγκοινωνίας που πάνω στη βάση τους διαμορφώθηκε η αστική τάξη, δημιουργήθηκαν στη φεουδαρχική κοινωνία. Σε μια ορισμένη βαθμίδα ανάπτυξης αυτών των μέσων παραγωγής και συγκοινωνίας, οι συνθήκες μέσα στις οποίες παρήγε και αντάλλασσε η φεουδαρχική κοινωνία, η φεουδαρχική οργάνωση της γεωργίας και της μανιφακτούρας, με μια λέξη οι φεουδαρχικές σχέσεις ιδιοκτησίας, δεν ανταποκρίνονταν πια στις αναπτυγμένες κιόλας παραγωγικές δυνάμεις. Εμπόδιζαν την παραγωγή αντί να την προωθούν. Μεταβλήθηκαν σε ισάριθμα δεσμά. Έπρεπε να σπάσουν, έσπασαν.»