Οι «γκρίζες ζώνες» του δικαίου στην ΕΣΣΔ σε σχέση με την αντεπαναστατική δράση

Ο Λένιν πριν την διεξαγωγή της Οκτωβριανής Επανάστασης είχε επισημάνει, την σημασία διατήρησης του «αστικού δικαίου» στην πρώτη φάση οικοδόμησης του σοσιαλισμού, καθώς θεωρούσε ότι αν και η αλλαγή της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής είναι θεμελιώδης, δεν αναιρεί την αναγκαιότητα ύπαρξης νόμων, που με σαφήνεια να ορίζουν: την παράνομη και την νόμιμη συμπεριφορά, όπως και τον τρόπο λειτουργίας των θεσμών με νομοθετική και εκτελεστική εξουσία. Συγκεκριμένα ανέφερε: «Έτσι στην πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας (που συνήθως τη λένε σοσιαλισμό) το ''αστικό δίκαιο'' δεν καταργείται ολοκληρωτικά, παρά μόνο εν μέρει, μόνο στο βαθμό που έχει επιτευχθεί πια η οικονομική ανατροπή, δηλαδή μόνο στα μέσα παραγωγής σαν ατομική ιδιοκτησία ορισμένων προσώπων. Ο σοσιαλισμός τα κάνει κοινή ιδιοκτησία. Στο βαθμό αυτό -και μόνο αυτό- το ''αστικό δίκαιο'' παύει να ισχύει».¹ Ο Λένιν θεωρούσε ότι για να ξεπεραστεί η αναγκαιότητα ύπαρξης του αστικού δικαίου, απαιτείται η σταδιακή αλλαγή των κοινωνικών σχέσεων και συμπεριφορών μέσα από την ωρίμανση του σοσιαλισμού με τις αντίστοιχες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές.²

Μετά την επανάσταση μπορεί κανείς να παρατηρήσει ασάφειες σε νομικές διατυπώσεις του σοβιετικού δικαίου, οι οποίες άφηναν το περιθώριο στην εκτελεστική και δικαστική εξουσία να λειτουργήσει χωρίς ένα συγκεκριμένο πλαίσιο. Υπήρχαν νόμοι που δημιουργούσαν «γκρίζες ζώνες» και επέτρεπαν πολλές ερμηνείες.³ Για παράδειγμα ο ποινικός κώδικας που ίσχυε στην ΕΣΣΔ το 1956 περιείχε το άρθρο 58 που αναφέρονταν στα εγκλήματα που ορίζονται σαν αντεπαναστατική δράση και τις ποινές που αντιστοιχούν στο κάθε έγκλημα. Συγκεκριμένα, το άρθρο 58-10 απαγορεύει την «Διεξαγωγή προπαγάνδας με ανατρεπτικό περιεχόμενο που θα υπονομεύει ή θα διαταράσσει ή θα αποδυναμώνει το Σοβιετικό καθεστώς (...), όπως και την διανομή, προετοιμασία ή κατοχή κειμένων με αντίστοιχο περιεχόμενο (...)».⁴

Το πρόβλημα με την παραπάνω διατύπωση είναι ότι δεν ορίζει με σαφήνεια, ποιες ακριβώς απόψεις ορίζονταν ως υπονομευτικές ή ικανές να διαταράξουν το σοβιετικό καθεστώς. Μπορεί ο εκάστοτε εφαρμοστής ενός νόμου με τόσο γενικόλογη διατύπωση, να λειτουργήσει αυθαίρετα και να αξιοποιήσει διασταλτικά τον νόμο.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, ότι αυτές οι νομικές διατυπώσεις, ήταν αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών που ενίσχυσαν τους κρατικούς μηχανισμούς με αποτέλεσμα οι μάζες να είναι εκτός της επεξεργασίας και προώθησης της όποιας πολιτικής γραμμής για την συνέχιση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.

Βιβλιογραφία

1. Λένιν, «Άπαντα», Τομ.33 σελ. 94

2. Λένιν, «Άπαντα», Τομ.33 σελ. 95

3. Καλτσώνης Δ., «Δίκαιο και Αντεπανάσταση στην ΕΣΣΔ», Τετράδια Μαρξισμού, τεύχος 4, 2017

4. Ποινικό δίκαιο ΕΣΣΔ (1956), σελ. 25. Υπάρχει εδώ: https://shorturl.at/cdFUY μεταξύ άλλων αποχαρακτηρισμένων εγγράφων της CIA.